Ik heb er goed over nagedacht of ik dit artikel wilde schrijven. Of ik een standpunt wilde innemen en ook of ik zin heb om beoordeeld of veroordeeld te worden over het feit dat ik hier iets over te melden heb. Maar ik heb mezelf beloofd om bij twijfel altijd voor het moedige te kiezen, dus dat doe ik nu ook. We hebben misschien lang gedacht dat niet racistisch zijn voldoende is, maar het blijkt steeds meer dat passief zijn geen verandering teweeg brengt. We moeten anti-rascistisch zijn om stappen te zetten. Want als iedereen die een gematigde mening heeft z’n mond houdt, betekent het dat de mensen die in extremen denken de hele discussie overnemen en de ‘open-minded’ mensen aan de zijlaan staan toe te kijken. Misschien is je mond houden comfortabel, omdat jij persoonlijk niet geraakt wordt door racisme, maar dat betekent niet dat het JUIST is.
Ik heb in de afgelopen dagen veel gelezen en geluisterd over racisme en tijdens het reizen door de jaren heen veel geleerd over verschillende culturen. Dit heeft mij vooral laten inzien hoeveel ik niet weet over racisme, omdat ik er niet dagelijks mee geconfronteerd word. En juist daarom is het zo belangrijk om wel te willen begrijpen hoe het werkt en je te laten informeren door mensen die weten waar ze het over hebben, omdat ze het hebben doorleefd (en nog altijd doen). Onderaan dit artikel heb ik een aantal aanbevelingen gezet die mij op weg hebben geholpen.
Waar ik graag dieper op in zou willen gaan, is waarom het voor veel blanke mensen zo’n pijnlijk onderwerp is dat we liever uit de weg gaan. En waarom het zo belangrijk is om dat niet te doen.
Dit is wat ik denk. Ik denk dat veel mensen zich al snel aangevallen voelen als het over racisme gaat. En met veel mensen bedoel ik ook mezelf. Het is namelijk ontzettend pijnlijk om te horen dat je meewerkt aan een systeem dat anderen slecht behandelt, terwijl we het in de basis graag goed willen doen. We willen een goed persoon zijn en handelen over het algemeen ook vanuit de juiste intenties. Hier geloof ik heilig in. Maar, dat betekent niet dat we ook het juiste doen. Als je niet goed geïnformeerd bent en niet open staat voor een gesprek, is het onmogelijk om racisme te begrijpen en daardoor is de kans heel groot dat je ongemerkt onderdeel bent van een racistisch systeem. Racisme gaat veel verder dan verbaal en non-verbaal geweld en valt niet altijd op voor degene die er zelf geen last van heeft (of er zelfs voordeel uit haalt). Het is diep geworteld in alle lagen van ons systeem, onze cultuur en ons dagelijks handelen. Wat ik wil zeggen tegen iedereen die zich aangevallen voelt over het feit dat je wellicht ongemerkt onderdeel bent van het probleem, is: je kunt een goed mens zijn en toch iets verkeerds doen. De kans zit er dik in dat je niet bewust racistisch bent, maar wel iets racistisch doet of niet opstaat tegen racistisch gedrag van anderen. Zodra je je gedrag kunt loskoppelen van je zijn, is het minder pijnlijk om je fouten te herstellen en te leren over hoe je in het vervolg beter kunt doen. Want het moet beter.
Zeggen dat racisme wel meevalt of dat het overdreven wordt, zegt juist dat je het voorrecht hebt dat je er zelf geen last van hebt. Dat betekent niet dat het niet bestaat.
Ik heb afgelopen week verschillende mensen horen zeggen, “Waarom moet er in Nederland geprotesteerd worden, omdat er in de VS iemand is vermoord.” Omdat het een wereldwijd probleem is. Wellicht lopen we in Europa voor, maar dat betekent niet dat we er al zijn. Daarnaast is er niets krachtigers dan een wereldwijd statement maken. Ik hoop ook dat je begrijpt dat het protest niet alleen gaat over een man die vermoord is, maar over hoe duizenden zwarte en gekleurde mensen dagelijks worden geconfronteerd met politiegeweld (en allerlei andere vormen van non-verbaal en verbaal geweld). Zoals Brené Brown het zegt, ‘The system is not broken, it’s built this way.’ Het systeem is zo gemaakt dat blanke mensen privileges hebben en dat zwarte mensen bij voorbaat al schuldig zijn. En het systeem is zo gemaakt dat we hebben geleerd dat dat normaal is. Ook blanke mensen zijn slachtoffer van het systeem, omdat we altijd verkeerd geïnformeerd zijn. Denken dat het jou niets aangaat en dat je je er niet mee wil bemoeien is niet realistisch. We zijn er allemaal onderdeel van. Niets doen verandert niets. Verandering is nodig. Educatie is nodig. Protesten zijn nodig.
Een protest komt nooit uit en dat is ook niet de bedoeling van een protest.
Daar komen we bij het volgende. Het protest op de Dam. Was dat nou verstandig en nodig? Mijn tijdlijn stroomde vol met berichten van mensen die vonden het Femke Halsema moest aftreden. Mensen waren woest dat dit kon gebeuren “Heb ik dan voor niets al die tijd m’n zaak dicht gehad?” Nee, jij hebt niet voor niets je bedrijf dicht gehad en ondanks dat ik echt de verbolgenheid begrijp en ook inzie dat dit ontzettend pijnlijk is om te zien voor bijvoorbeeld ondernemers (ik ben zelf ook ondernemer en heb ontzettend veel ondernemers om me heen die zwaar geraakt zijn en dat doet me echt wat) en ook voor het zorgpersoneel of mensen in risico-groepen (van wie ik de frustratie zeker kan begrijpen), zou ik je toch willen vragen om dingen in perspectief te plaatsen. Na twee maanden inleveren van onze vrijheid worden wij al gek en vinden we alles oneerlijk. Die protesten worden gevoerd voor mensen die hun hele leven in moeten leveren op hun vrijheden en met regelmaat oneerlijk worden behandeld. Die niet dezelfde kansen krijgen als velen van ons, alleen om hun huidskleur. Dit protest komt nooit uit en kan niet wachten. Het is ook niet de bedoeling van een protest om het uit te laten komen of verstandig te zijn. Het is de bedoeling van een protest om aandacht te vragen, bewustwording te creëren, verandering door te voeren. Om gehoord te worden. Om te zeggen, genoeg is genoeg. We kunnen er lang of kort over discussiëren hoe Femke Halsema hiermee omgegaan is en iedereen is vrij om er iets van te vinden, maar daarmee gaat het voorbij aan waar het eigenlijk om gaat. Ja, er stonden 5000 mensen op de Dam, en ze had wellicht in kunnen grijpen om de mensen over de stad te verdelen. Maar wees eens eerlijk, hoeveel last heb jij daar persoonlijk volgende maand nog van? En hoeveel last hebben duizenden mensen dag in dag uit van een systeem waarin zij altijd achteraan komen? Het is te makkelijk om de discussie te verplaatsen naar de vorm van het protest en wat daarin is misgegaan, in plaats van ons bezig te houden met de inhoud. Want de inhoud is pijnlijk, ingewikkeld en rommelig.
All lives matter, maar niet alle levens hebben het even moeilijk gehad.
Een laatste ding wat ik nog zou willen toevoegen, is eigenlijk ook waar ik mee begon. Laat je informeren door mensen die persoonlijk met racisme te maken hebben. Zo heb ik jaren gedacht, huidskleur doet er niet toe. We zijn allemaal gelijk. Daarmee dacht ik dat ik eerlijk was, want als we allemaal gelijk zijn en iedereen doet er toe dan is het toch perfect! Ik was iemand die dacht in termen als ‘all lives matter’ in plaats van ‘black lives matter’. Maar ik heb geleerd dat het zo simpel niet werkt. Ja, all lives matter, maar niet alle levens hebben het even moeilijk gehad. Niet iedereen heeft dezelfde kansen gehad. Huidskleur en cultuur doen ertoe, omdat het onderdeel is van ons verhaal. We moeten begrijpen dat we gelijk zijn, maar niet hetzelfde startpunt hebben gehad. Black lives matter, omdat we ze te lang onbelangrijk hebben gemaakt. Dat is waar deze discussie en het protest over gaat.
Goede mensen kunnen slechte dingen doen.
Tot slot wil ik nog eens benadrukken dat goede mensen soms slechte dingen doen of pijnlijke dingen zeggen. Ik ken genoeg superaardige mensen van wie ik dingen voorbij zie komen die hard en gevoelloos zijn en ik kan me bijna niet voorstellen dat ze dit werkelijk menen. Dit zie ik al jaren gebeuren. Ik vergeet nooit dat jaren geleden mijn artikel ‘Wie zijn wij eigenlijk?’, wat over de vluchtelingen crisis ging, massaal werd gedeeld en geliket door dezelfde mensen die een week later posts deelden van ‘Nederland mijn vaderland’ en roepen ‘eigen volk eerst’. Ik geloof er daarom ook oprecht in dat er een heleboel onwetendheid en mensen in basis geen verkeerde intenties hebben. Maar we zijn wel op een punt aangekomen dat je alleen met de juiste intenties er niet meer komt. We moeten ons inlezen en elkaar erop aanspreken als er ongepast gedrag plaatsvindt. Ik denk dat het belangrijk is om ons niet te focussen op het verdedigen van ons onschuld, maar juist het durven toegeven dat het een lastige kwestie is en we allemaal fouten maken. De vraag is, hoe kunnen we het in de toekomst beter doen?
En dat begint bij jezelf informeren.
Interessante artikelen, series, podcasts en boeken om te lezen over dit onderwerp. Een aantal hiervan heb ik al gekeken, gelezen of geluisterd en anderen staan on top of my list. Als je zelf iets hebt wat jou nieuwe inzichten heeft gegeven, deel ze gerust hieronder.
When they see us - Netflix
Een pijnlijke Netflix serie over het waargebeurde verhaal hoe vijf gekleurde jongens worden gedwongen schuld te bekennen over de wrede aanval op een vrouw in Central Park.
Brené Brown gaat in gesprek met Ibram over zijn boek 'How to be an anti-racist. Het is een gesprek van een uur dat al onwijs veel inzicht geeft over waarom het zo'n pijnlijk onderwerp is en hoe het ons allemaal aangaat.
De podcast geeft al een klein inkijkje en ik ben reuze nieuwsgierig naar dit boek. Hij is gedownload en ik begin er vandaag nog aan. Wat me erg prikkelde aan het idee van dit boek is dat er niets zoiets bestaat als niet racistisch zijn. Het boek gaat hier dieper op in.
Eén van de meest indrukwekkende en toch ook humorvolle en vermakelijke boeken die ik in de afgelopen jaren heb gelezen. Zoon van een blanke Zwitserse man en een zwarte Afrikaanse vrouw, was zijn bestaan in tijden van Apartheid in Zuid Afrika een misdaad. Ik ken weinig mensen die zoveel inzicht kunnen geven in hoe rasisme werkt als Trevor Noah. Lees dit boek maar kijk ook zijn Netflix special Son of Patricia en ook deze video van hem heeft me erg aan het denken gezet.
Super interessant om inzicht te krijgen in hoe white privilege en racisme werkt in het dagelijks leven. Nogmaals, het is zo belangrijk om te begrijpen dat het altijd direct zichtbaar is voor de mensen die er geen last van hebben en daarom zijn artikelen als deze zo belangrijk om te lezen.
De naam klinkt wellicht zwaar, maar laat het je niet afschrikken. Deze website is een verzamelplek voor verschillende interessante boeken en artikelen als je je verder wil inlezen. Soms weet je simpelweg niet waar je goed aan doet en in die gevallen is het handig dat er een plek is waar je veel informatie bij elkaar vindt en je dus ook leert wat het juiste is om te doen.
Ik ga m'n best doen om niet weg te kijken van onrecht en meer te leren over hoe ik kan bijdragen aan een anti-racistische samenleving en ik heb goede hoop dat veel mensen datzelfde doen.
Liefs Jantien